روغن واسکازین، که به نام روغن دنده یا روغن گیربکس نیز شناخته می‌شود، مایعی است که برای روانکاری چرخ‌دنده‌ها و سایر قطعات متحرک در جعبه‌دنده، دیفرانسیل و جعبه‌فرمان خودرو استفاده می‌شود. این روغن از اصطکاک بین قطعات فلزی جلوگیری می‌کند و به عملکرد صحیح و روان آنها کمک می‌کند. یکی از مهمترین وظایف این ماده کمک به افزایش طول عمر دیسک و صفحه کلاچ در سیستم انتقال قدرت از گیربکس به چرخ ها است. در این مقاله به بررسی کامل این ماده می پردازیم.

وظایف روغن واسکازین در خودرو

وظایف روغن واسکازین:

• کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک
• افزایش طول عمر قطعات
• انتقال حرارت از قطعات متحرک
• خنک نگه داشتن قطعات
• جلوگیری از خوردگی
• محافظت از قطعات فلزی در برابر زنگ زدگی و خوردگی
• عملکرد روان و بی‌صدای گیربکس

انواع روغن واسکازین

دو نوع اصلی روغن واسکازین وجود دارد: روغن دنده دستی و روغن دنده اتوماتیک .

روغن دنده دستی

روغن دنده دستی برای روانکاری چرخ دنده ها در جعبه دنده دستی استفاده می شود. به کاهش اصطکاک و سایش کمک می کند و همچنین به خنک شدن جعبه دنده کمک می کند. روغن دنده دستی معمولاً بر اساس ویسکوزیته آن طبقه بندی می شود که با SAE درجه بندی می شود.
رایج ترین درجه بندی های روغن دنده دستی 75W-90 و 80W-90 هستند.

روغن دنده اتوماتیک

روغن دنده اتوماتیک برای روانکاری اجزای داخلی استفاده می شود. در یک گیربکس اتوماتیک به انتقال قدرت از موتور به چرخ ها کمک می کند. همچنین به خنک شدن گیربکس و جلوگیری از سایش کمک می کند. روغن دنده اتوماتیک معمولاً بر اساس نوع عملکرد آن طبقه بندی می شود. رایج ترین نوع روغن دنده اتوماتیک ATF (Automatic Transmission Fluid) است. علاوه بر دو نوع اصلی روغن واسکازین، انواع دیگری از روغن واسکازین نیز وجود دارد. روغن های دنده، از جمله:

روغن دنده صنعتی

این نوع روغن دنده برای استفاده در کاربردهای صنعتی، مانند جعبه دنده و ماشین آلات سنگین طراحی شده است. . حاوی افزودنی هایی است که به محافظت از قطعات در برابر سایش، خوردگی و دمای بالا کمک می کند.

روغن دنده کشاورزی

این نوع روغن دنده برای استفاده در کاربردهای کشاورزی، مانند تراکتور و کمباین طراحی شده است. . حاوی افزودنی هایی است که به محافظت از قطعات در برابر سایش، خوردگی و آلودگی کمک می کند.

روغن دنده هیپوئیدا

ین نوع روغن دنده برای استفاده در دیفرانسیل ها و سایر کاربردهای با بار بالا طراحی شده است. حاوی افزودنی هایی است که به محافظت از قطعات در برابر سایش و خوردگی کمک می کند.

تفاوت روغن واسکازین با روغن موتور

روغن واسکازین و روغن موتور دو نوع روغن هستند که در خودرو استفاده می شوند، اما کاربردها و ویژگی های متفاوتی دارند:

کاربرد:

روغن واسکازین: برای روانکاری و محافظت از چرخ دنده ها در گیربکس (دنده دستی و اتوماتیک) و دیفرانسیل استفاده می شود.

روغن موتور: برای روانکاری و محافظت از قطعات متحرک موتور، مانند پیستون ها، یاتاقان ها و میل لنگ استفاده می شود.

برای درک بهتر تفاوت آنها، ویژگی های هر کدام را بررسی می‌کنیم:

روغن واسکازین

1. غلیظ تر از روغن موتور است.
2. دارای ویسکوزیته (غلظت) بالاتری است تا بتواند فشار و اصطکاک زیاد در گیربکس و دیفرانسیل را تحمل کند.
3. به طور کلی دارای رنگ قرمز یا قهوه ای است.
4. حاوی افزودنی هایی است که به محافظت از قطعات در برابر سایش، خوردگی و زنگ زدگی کمک می کند.

روغن موتور

1. رقیق تر از روغن واسکازین است.
2. دارای ویسکوزیته (غلظت) پایین تری است تا بتواند به راحتی در موتور جریان یابد.
3. به طور کلی دارای رنگ قهوه ای یا طلایی است.
4. حاوی افزودنی هایی است که به تمیز کردن موتور، خنک کردن آن و جلوگیری از سایش و خوردگی کمک می کند.

زمان تعویض روغن واسکازین

زمان تعویض روغن واسکازین به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع خودرو: به طور کلی، زمان تعویض روغن واسکازین در خودروهای با گیربکس دستی بین 50 تا 100 هزار کیلومتر و در خودروهای با گیربکس اتوماتیک هر 100 هزار کیلومتر است.
• نوع روغن واسکازین: نوع روغن واسکازین مورد استفاده در خودرو شما نیز بر زمان تعویض آن تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، روغن های واسکازین مصنوعی معمولاً عمر طولانی تری نسبت به روغن های واسکازین معمولی دارند.
• شرایط رانندگی: اگر در شرایط سخت رانندگی می کنید، مانند رانندگی در ترافیک سنگین یا حمل بارهای سنگین، ممکن است لازم باشد روغن واسکازین خود را زودتر تعویض کنید.

عوامل موثر بر زمان تعویض روغن واسکازین

نوع خودرو

1. گیربکس دستی: به طور کلی، در خودروهایی که دارای گیربکس دستی هستند، روغن واسکازین باید هر 50 تا 100 هزار کیلومتر تعویض شود.
2. گیربکس اتوماتیک: در خودروهایی که از گیربکس اتوماتیک استفاده می‌کنند، تعویض روغن واسکازین هر 100 هزار کیلومتر یا 2 سال (هر کدام زودتر فرا برسد) توصیه می‌شود.

نوع روغن واسکازین

روغن‌های واسکازین مصنوعی: این نوع روغن‌ها عمر طولانی‌تری نسبت به روغن‌های واسکازین معمولی دارند و می‌توانند تا 150 هزار کیلومتر کارکرد داشته باشند.

• روغن‌های واسکازین معمولی: این نوع روغن‌ها عمر کوتاه‌تری دارند و باید هر 50 تا 80 هزار کیلومتر تعویض شوند.
  شرایط رانندگی
• رانندگی در شرایط سخت: اگر در شرایط سخت رانندگی می‌کنید، مانند رانندگی در ترافیک سنگین، حمل بارهای سنگین، یا رانندگی در مسیرهای خاکی و ناهموار، باید روغن واسکازین خود را زودتر تعویض کنید.
• رانندگی در شرایط نرمال: اگر در شرایط نرمال رانندگی می‌کنید، مانند رانندگی در اتوبان یا رانندگی در شهر، می‌توانید با فواصل زمانی بیشتر روغن واسکازین خود را تعویض کنید.

علائم فرسودگی روغن واسکازین

علائم اصلی

• سخت شدن تعویض دنده: اگر دنده‌ها به سختی جا می‌روند، یا برای تعویض دنده نیاز به فشار زیادی دارید، ممکن است روغن واسکازین فرسوده شده باشد.
• صدای غیرعادی: اگر هنگام تعویض دنده، صدای تق تق، زوزه یا جیغ می‌شنوید، ممکن است روغن واسکازین فرسوده شده باشد.
• نشت روغن: اگر از زیر خودرو لکه روغن مشاهده می‌کنید، ممکن است روغن واسکازین نشت داشته باشد.
• بوی سوختگی: اگر بوی سوختگی از گیربکس به مشام می‌رسد، ممکن است روغن واسکازین بیش از حد داغ شده باشد و فرسوده شده باشد.

علائم ثانویه

• لرزش: اگر هنگام رانندگی، به خصوص در سرعت‌های پایین، لرزش احساس می‌کنید، ممکن است روغن واسکازین فرسوده شده باشد.
• کاهش شتاب: اگر شتاب خودرو کم شده است، ممکن است روغن واسکازین فرسوده شده باشد و اصطکاک داخلی گیربکس را افزایش داده باشد.
• افزایش مصرف سوخت: اگر مصرف سوخت خودرو افزایش یافته است، ممکن است روغن واسکازین فرسوده شده باشد و راندمان گیربکس را کاهش داده باشد.

عواقب عدم تعویض به موقع روغن واسکازین

عدم تعویض به موقع روغن واسکازین می‌تواند عواقب ناخوشایندی برای خودرو شما به همراه داشته باشد. برخی از این عواقب عبارتند از:

آسیب به گیربکس

روغن واسکازین وظیفه روانکاری قطعات گیربکس را بر عهده دارد. عدم تعویض به موقع آن باعث می‌شود تا اصطکاک بین قطعات افزایش یافته و در نهایت به گیربکس آسیب برسد. خرابی یاتاقان‌ها، دنده‌ها و سایر قطعات داخلی گیربکس از جمله عواقب عدم تعویض به موقع روغن واسکازین است.

سخت شدن تعویض دنده

روغن واسکازین به نرمی و روان بودن تعویض دنده‌ها کمک می‌کند. اگر این روغن به موقع تعویض نشود، تعویض دنده‌ها سخت و دشوار خواهد شد. باعث خرابی دیسک و صفحه کلاچ خواهد شد. در گیربکس‌های اتوماتیک، عدم تعویض به موقع روغن واسکازین می‌تواند باعث تاخیر در تعویض دنده، ضربه‌های ناگهانی و عملکرد نامناسب گیربکس شود.

افزایش صدا و لرزش

روغن واسکازین به کاهش صدا و لرزش گیربکس کمک می‌کند. اگر این روغن به موقع تعویض نشود، صدا و لرزش گیربکس افزایش خواهد یافت.
این صدا و لرزش می‌تواند در حین رانندگی آزاردهنده باشد و نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل در گیربکس است.

افزایش دمای گیربکس

روغن واسکازین به خنک شدن گیربکس کمک می‌کند. اگر این روغن به موقع تعویض نشود، دمای گیربکس افزایش خواهد یافت. افزایش دمای گیربکس می‌تواند به قطعات داخلی آن آسیب برساند و عمر گیربکس را کوتاه کند.

کاهش راندمان و افزایش مصرف سوخت

روغن واسکازین به روانکاری قطعات گیربکس و در نتیجه افزایش راندمان خودرو کمک می‌کند. عدم تعویض به موقع این روغن باعث کاهش راندمان و افزایش مصرف سوخت خواهد شد. به طور کلی، تعویض به موقع روغن واسکازین از بروز مشکلات و هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند. بهترین زمان برای تعویض روغن واسکازین به نوع خودرو و شرایط رانندگی شما بستگی دارد. می‌توانید با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو یا مشورت با یک مکانیک ماهر، از زمان مناسب برای تعویض روغن واسکازین خودروی خود مطلع شوید.

انتخاب نوع مناسب روغن واسکازین برای خودرو

انتخاب نوع مناسب روغن واسکازین برای خودرو به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

نوع گیربکس

روغن واسکازین برای گیربکس‌های دستی و اتوماتیک متفاوت است.

• برای گیربکس‌های دستی، از روغن واسکازین با شاخص API GL-4 یا GL-5 استفاده می‌شود.
• برای گیربکس‌های اتوماتیک، از روغن واسکازین با شاخص ATF استفاده می‌شود.

نوع خودرو

هر خودروسازی برای گیربکس خودروهای خود، روغن واسکازین خاصی را توصیه می‌کند. این اطلاعات در دفترچه راهنمای خودرو درج شده است.

شرایط آب و هوایی

• در آب و هوای گرم، باید از روغن واسکازین با گرانروی بالاتر استفاده کرد.
• در آب و هوای سرد، باید از روغن واسکازین با گرانروی پایین‌تر استفاده کرد.

نکات مهم دیگر در انتخاب روغن واسکازین مناسب

• روغن واسکازین باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد.
• روغن واسکازین باید با استانداردهای خودروسازی سازگار باشد.
• از مخلوط کردن روغن واسکازین‌های مختلف خودداری کنید.

با رعایت این نکات می‌توانید از گیربکس خودروی خود به بهترین نحو محافظت کنید و عمر آن را افزایش دهید.

مراحل تعویض روغن واسکازین

مراحل تعویض روغن واسکازین به شرح زیر است:

گرم کردن خودرو

موتور خودرو را روشن کنید و اجازه دهید تا به مدت 5 تا 10 دقیقه گرم شود. گرم شدن روغن واسکازین باعث می‌شود تا تخلیه آن آسان‌تر شود.

بالا بردن خودرو

خودرو را با استفاده از جک و پایه جک بالا ببرید. از جک‌های مناسب و استاندارد استفاده کنید و از قرار دادن جک در زیر نقاط نامناسب خودداری کنید.

تخلیه روغن واسکازین

زیر پیچ تخلیه روغن واسکازین ظرف تخلیه را قرار دهید. پیچ تخلیه را با آچار باز کنید و اجازه دهید تا روغن به طور کامل تخلیه شود. پس از تخلیه کامل روغن، پیچ تخلیه را دوباره ببندید.

پر کردن روغن واسکازین جدید

قیف را در دریچه پر کردن روغن واسکازین قرار دهید. روغن واسکازین جدید را به مقدار مناسب داخل گیربکس بریزید. مقدار مناسب روغن واسکازین در دفترچه راهنمای خودرو درج شده است.

بررسی سطح روغن واسکازین

با استفاده از گیج روغن، سطح روغن واسکازین را بررسی کنید. سطح روغن باید بین علامت‌های MIN و MAX باشد. در انتها خودرو را از روی جک و پایه جک پایین بیاورید.

روشن کردن خودرو

موتور خودرو را روشن کنید و اجازه دهید تا به مدت 5 تا 10 دقیقه درجا کار کند. در حین کار کردن موتور، دنده‌ها را چند بار تعویض کنید.

بررسی نشت روغن واسکازین

زیر خودرو را بررسی کنید تا از عدم وجود نشت روغن واسکازین مطمئن شوید.

ابزار و لوازم مورد نیاز برای تعویض روغن واسکازین

1. جک و پایه جک
2. آچار
3. قیف
4. ظرف تخلیه
5. دستمال تمیز
6. روغن واسکازین جدید

هزینه تعویض روغن واسکازین

به طور کلی، هزینه تعویض روغن واسکازین در ایران بین 200 هزار تومان تا 1 میلیون تومان است. همچنین هزینه تعویض روغن واسکازین به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

نوع خودرو

هزینه تعویض روغن واسکازین در خودروهای مختلف متفاوت است. به طور کلی، هزینه تعویض روغن واسکازین در خودروهای خارجی بیشتر از خودروهای داخلی است.

نوع روغن واسکازین

قیمت روغن واسکازین با توجه به کیفیت و برند آن متفاوت است. استفاده از روغن واسکازین با کیفیت بالا، عمر گیربکس را افزایش می‌دهد.

محل تعویض روغن واسکازین

هزینه تعویض روغن واسکازین در تعمیرگاه‌های مختلف متفاوت است. تعمیرگاه‌های مجاز و تخصصی معمولاً هزینه بیشتری برای تعویض روغن واسکازین دریافت می‌کنند.

دستمزد مکانیک

دستمزد مکانیک نیز در هزینه تعویض روغن واسکازین تاثیرگذار است.

جمع‌بندی

حفظ سلامت و عملکرد صحیح گیربکس، مستلزم تعویض به موقع روغن واسکازین است. با چک کردن دوره‌ای سطح و کیفیت روغن واسکازین و تعویض آن در زمان مناسب، می‌توانید از بروز مشکلات و هزینه‌های سنگین تعمیر گیربکس جلوگیری کنید.